Biskup chełmiński Augustyn Rosentreter
Dnia 13 stycznia 1844 roku w miejscowości Obrowo , która obecnie leży na terenie parafii p.w. św.Michała Archanioła w Dąbrówce (gm.Kamień Kr.) przyszedł na świat przyszły biskup chełmiński Augustyn Rosentreter. Obrowo to niewielka miejscowość , która od 1772 r. (I rozbiór Polski) była pod pruskim zaborem.
Tam w niemieckiej, wielodzietnej rodzinie kosznajdrów, Augustyn był najstarszym synem Józefa i Anny z d. Musolf. Ojciec zmarł w 1897 , zaś matka w 1896 r. Z tej katolickiej rodziny także bracia Augustyna zostali księżmi.
Albert (1853 - 1937) był proboszczem w Radawnicy. Ignacy zaś (1857- 1930) proboszczował w Jeżewie i Gniewie. Bratanek Ignacy Rosentreter (1885 - 1937) był proboszczem w Bysławiu koło Tucholi.
W 1852 r. Augustyn Rosentreter rozpoczął naukę w chojnickim gimnazjum. Wypada zaznaczyć ,że była to druga szkoła katolicka na Pomorzu , po znakomitym Gimnazjum Chełmińskim , w której rozwinęła się działalność polonizacyjna. Jeśli mowa o pracy naukowej i dydaktyczno - wychowawczej wśród Polaków, należy wspomnieć o jeszcze jednym ośrodku czyli Collegium Marianum w Pelplinie. W takiej atmosferze intelektualnej, a zarazem niezgody wśród narodowości polskiej i niemieckiej Rosentreter złożył egzamin dojrzałości w 1861 r. Powołanie do stanu duchownego stało się faktem rozpoczęcia nauki w Seminarium Duchownym w Pelplinie. Niestety choroba oczu uniemożliwiła naukę. Ponownie w roku 1862 August podjął studia teologiczne na Uniwersytecie w Bonn. Skończył je w Monasterze i w 1869 roku uzyskał licencjat z teologii.
Dnia 12 III 1870 Augustyn Rosentreter otrzymuje święcenia kapłańskie w katedrze pelplińskiej. Notabene w tym samym roku kościół w Dąbrówce otrzymał swojego pierwszego pasterza, którym był ks.Piotr Book. Po kilku miesiącach pełnienia roli wikariusza w Nowem k/Świecia i kościele św.Brigidy w Gdańsku zostaje powołany przez bpa Jana Nepomucena Marwicza na profesora egzegezy pisma św. do seminarium duchownego w Pelplinie.
W drugiej poł. XIX w. nasiliły się działania germanizacyjne .Prusacy w ramach „kulturkampfu” zamknęli seminarium pelplińskie, bojąc się rozkwitu polskości - jej ducha i kultury. Dlatego w roku 1876 Rosentreter wyjeżdża na dalsze studia do Rzymu. Dnia 30 III 1880 r. przyjmuje go na audiencji ówczesny papież Leon XIII. Od kwietnia tego roku pielgrzymuje on po Ziemi Świętej. Zwiedza również starożytny Egipt.
Z racji swojej narodowości Niemcy powierzają Rosentreterowi funkcję dyrektora Seminarium Nauczycielskiego w Kościerzynie. Tym samym jest on wizytatorem szkolnym. Funkcje te pełni od 1885 do 1887 roku. Po ponownym otwarciu Seminarium Duchownego w Pelplinie ks. Augustyn otrzymuje w roku 1887 nominację na regensa bpa Leona Redera.
Zostaje również profesorem egzegezy i kanonikiem katedralnym. Oprócz funkcji regensa, którą pełnił od 1899 r. był również egzaminatorem prasynodalnym (1881) i obrońcą węzła małżeńskiego w sądzie duchownym (1889).
W roku 1896 przypadała 25 rocznica powołania go na profesora w Seminarium Duchownym. Z tej okazji Akademia Teologiczna w Munster nadała mu honorowy doktorat z teologii. Odtąd też był wykładowcą teologii moralnej.
Po śmierci biskupa Leona Rednera kapituła katedralna wybrała w dniu 22 XII 1898 r. Augustyna Rosentretera biskupem diecezji chełmińskiej. 27 II 1899 r. Stolica Apostolska zatwierdziła ten wybór. Prekonizacja odbywała się 22 VI, zaś sakrę biskupią włożyli na skroń Rosentretera w dniu 9 VII 1899 bp warmiński Andrzej Thiel i bp poznański Edward Likowski. Uroczystość ta odbyła się w Pelplinie .
W czasie swojej sakry biskupiej Augustyn Rosentreter rozwinął działalność duszpasterską. Wizytował diecezję i utrzymywał ścisły kontakt z duchowieństwem. Utworzył 60 nowych parafii i ośrodków duszpasterskich .Swoim postępowaniem zabiegał o wzrost liczby duchowieństwa. Popierał „Collegium Marianum” w Pelplinie oraz
w Chełmnie i Wejherowie.
Ułatwiał wyjazdy księży na studia uniwersyteckie. Pomimo swojego niemieckiego pochodzenia dobrze znał język polski, gdyż diecezję w większości zamieszkiwali Polacy. Miał poczucie sprawiedliwości i godności biskupa katolickiego. Należy przypomnieć, że funkcję swoją sprawował biskup Rosentreter w trudnych latach germanizacji i wynaradawiania ze strony zaborcy pruskiego. Sam będąc Niemcem starał się zachować neutralną postawę w stosunku do zagadnień polityki pruskiej. Dobro kościoła i duszpasterstwa stawiał ponad wszystko. Z tej przyczyny często był krytykowany ze strony władz jak i Polaków. Jedni uważali go polonizatorem, a np. redaktorzy „Gazety Grudziądzkiej” w latach 1906-1907 krytykowali za brak reakcji popierających strajk szkolny na Pomorzu. Z racji opieki duszpasterskiej wystąpił do ministra szkolnictwa z petycją, aby uczono religii dzieci w ich ojczystym języku. Gdy w procesie toruńskim 12.09.1901r. kilku kleryków zostało ukaranych wiezieniem za przynależność do kół filomackich. Rosentreter sprzeciwił się władzom pruskim i nie usunął ich z seminarium. Podobnie wybronił lekcje języka polskiego w „Collegium Marianum”. Od 1899 r. był członkiem Towarzystwa Naukowego w Toruniu.
W czasie I wojny światowej (1914 - 1918) zarządził kilkakrotnie kolekty diecezjalne na rzecz poszkodowanych na Pomorzu, w Polsce centralnej, na Litwie oraz Międzynarodowego Czerwonego Krzyża. Gdy 31.12.1918 r. minister szkolnictwa wydał zezwolenie na naukę języka polskiego w szkołach powszechnych, Rosentreter nakazał duchowieństwu wykonanie zalecenia i wystarał się o podobną decyzje w sprawie nauczania religii w języku polskim w szkołach średnich (29.04.1919). Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości Biskup Chełmiński, choć z pochodzenia był Niemcem to jednak zachował lojalność w stosunku do władz polskich. Dał temu wyraz w liście pasterskim z roku 1920 i w przemówieniu wygłoszonym 31.05. 1924 r. na I Zjeździe Katolickim w Tczewie.
Po zawarciu konkordatu Polski ze Stolicą Apostolską 10.02.1925 r. i uregulowaniu granic diecezjalnych bullą Piusa XI „Vixdum Poloniae unitas” (28.10.1925) otrzymał w grudniu tego roku koadiutora z prawem następstwa w osobie ks. Stanisława Wojciecha Okoniewskiego.
Biskup Augustyn Rosentreter zmarł w wieku 82 lat 4.10.1926 r. w Pelplinie. Pochowany został w miejscowej katedrze. W pogrzebie wziął udział episkopat polski, natomiast brakowało przedstawicieli biskupstwa niemieckiego.
Wśród prac pisarskich biskupa pozostały listy pasterskie oraz publikacje o tematyce historycznej. W niemieckim piśmie katolickim ogłosił 28 artykułów o historii klasztoru cysterskiego w Pelplinie , których kanwią była odnaleziona w 1872 r. w Pogódkach kronika klasztorna. Do II wydania ”Wetzer und Weltes Kirchenlexikon” napisał kilka gruntownie opracowanych haseł o diecezji chełmińskiej, Oliwie, Pelplinie, Pomorzu Nadwiślańskim oraz o ks. Piotrze Skardze.
Bibliografia
· Dzieje Chełmna; pod red. Mariana Biskupa; PWN 1987
· Polski Słownik Biograficzny T. 32 Wrocław 1989. Hasło ”Augustyn Rosentreter” opracował pracownik naukowy Wyższego Seminarium Duchownego w Pelplinie
ks. Anastazy Nadolny.
· Pomorze na progu dziejów najnowszych; pod red. Tadeusza Cieślaka
Warszawa 1961;
Wyjaśnienie niektórych zwrotów
regens przełożony zakładu duchownego, konwiktu ;
zarządzający kancelarią konsystorską,
kanonik w kościele katolickim: członek kapituły,
także tytuł honorowy nadawany duchownym,
prekonizacja w kościele katolickim: uroczyste ogłoszenie nominacji
biskupa przez papieża, zatwierdzenie jego wyboru,
konwikt internat dla uczniów prowadzony przez władze szkoły,
mieszczący się poza jej terenem,
koadiutor w kościele katolickim: duchowny wyznaczony przez władze
kościelne do pomocy duchownemu wyższego stopnia
(zwykle biskup tytularny ustanowiony przy osobie biskupa
ordynariusza),
bulla papieska urzędowy dokument papieski wydawany w sprawach
wielkiej wagi,
licencjat pojęcie łacińskie z okresu średniowiecza, określające
stopień i tytuł naukowy w niektórych krajach,
niższy od stopnia doktora.
egzegeza teoria objaśniania i komentowania Biblii.
Powyższe wyjaśnienia opracowano na podstawie:
„Słownika wyrazów obcych” wyd. PWN, Warszawa 1980
|
